DEK-DUA LECIONO

Estas dimanĉo. La anoj de la familio estas en la ĉambro. Mankas nur Joĉjo. "Kie li povas esti?" demandas duon-laŭte la patro. Maria rigardas el la fenestro: "Li jam venas, paĉjo." Joĉjo venas en la ĉambron. "Mi estas malsata kiel lupo, tio estas fakto," li diras anstataŭ la saluto kaj iras al la manĝotablo. "Kie vi trovis la lupan malsaton, samideano Fakto?" ŝerce demandas la patro kaj ridas. Ankaŭ Joĉjo ridas. Poste li respondas serioze: "Ĉe la rivero. Per malnova barelo mi devis tie prezenti al novaj esperantistoj ĉiujn prepoziciojn de al ĝis je." Ĉiuj familianoj ridis.
Ili sidas ĉirkaŭ la tablo. Ĉiu ano de la familio sidas ĉe la tablo sur sia propra loko. La familio Čech havas hodiaŭ gastojn, venis onklo Pavel kun onklino Jana el Ivančice. Sur la tablo estas pura blanka tablotuko. Antaŭ ĉiu familiano kuŝas buŝtuko kaj du teleroj: unu por supo, la alia por viando. Ĉe ĉiu telero kuŝas tranĉilo, forko kaj kulero. Eva kaj Anna havas apartan, pli malgrandan manĝilaron.
Unue ili manĝas supon. La patro manĝas al la supo ĉiam pecon da pano. Eva kaj Anna ne ŝatas supon. Sed iom da supo ili tamen devas manĝi. Ili ricevis sur la teleron nur kelkajn kulerojn da supo. La pli aĝaj familianoj manĝas la supon kun granda apetito, precipe Joĉjo, ĉar li estas malsata kaj la supo estas tre bondusta.
Post la supo ili manĝas pecon da bovaĵo aŭ porkaĵo aŭ pecon da fumaĵita viando. En aŭtuno ili ofte havas rostitan anseron aŭ anason. Al la viando ili manĝas aŭ terpomojn aŭ bulojn. La gefiloj pli ŝatas terpomojn, la patro bulojn kun brasiko. Maria estas la "kelnerino" de la familio. Fine ŝi alportas bongustan farunaĵon aŭ fruktojn. Sukeraĵojn ili ne havas ofte, sed ĉiam je festotagoj. Post la tagmanĝo la patro trinkas en vintro tason da nigra kafo, en somero glason da biero. Vinon li ne trinkas. La patrino kaj la ceteraj anoj de la familio trinkas glason da freŝa akvo.
Karlo kaj Maria manĝas hejme sabate kaj dimanĉe. Li estas inĝeniero kaj manĝas en la entreprena manĝejo, ŝi estas instruistino kaj manĝas en la lerneja manĝejo.
Oni povas diri, ke la familio de samideano Čech vivas bone.
____________________

Patro: Joĉjo, la alian fojon vi devas veni al la manĝo pli frue!
Joĉjo: Jes, paĉjo, mi ne sciis, ke estas jam tiel malfrue.
Patro: Kaj kiam oni venas en la ĉambron, oni devas saluti.
Joĉjo: Pardonu, paĉjo, sed mi estis tiel malsata, ke mi eĉ saluti forgesis. Mi memoros viajn vortojn, paĉjo.
Patro: Kaj ĉu vi satmanĝis?
Joĉjo: Dankon, jes, tre, eĉ tro!
Patro: Da farunaĵo vi prenis nur malgrandan pecon. Ĉu vi ne ŝatas farunaĵojn?
Joĉjo: Ho jes, certe. Bona farunaĵo estas vera bongustaĵo.
Patro: Kiun farunaĵon vi ŝatas plej multe?
Joĉjo Hmmm...plej multe? ... mia plej ŝatata farunaĵo estas...peco da fumaĵita viando.
Patro: Ho vi ŝercemulo!
Joĉjo: Tio estas fakto, paĉjo!

Novaj vortoj

	aĵo	věc		manĝilaro	příbor
	alian fojon	jindy, podruhé, příště		manki	chybět
	anaso	kachna		memori	pamatovat si
	ano	člen		pano	chléb
	ansero	husa		pardoni	prominout, odpustit
	aparta	zvláštní		peco	kus, kousek
	aro	souhrn		peco da pano	kousek chleba
	biero	pivo		pli aĝa	starší
	bongusta	chutný		porko	vepř, prase
	bongustaĵo	pochoutka		preni	vzít, brát
	bovaĵo	hovězí maso		preni bieron	dát si pivo
	bovo	skot, vůl		prepozicio	předložka
	brasiko	zelí		prezenti	předvést
	bulo	hrouda, zde: knedlík		propra	vlastní
	buŝtuko	ubrousek		pura	čistý
	cetera	ostatní		ricevi	dostat
	da	viz Gramatiko		ridi	smát se
	duon-laŭte	polohlasitě		rivero	řeka
	entrepreno	podnik, závod		rostita	pečený
	farunaĵo	moučník		samideano	esperantista (viz Gramatiko)
	faruno	mouka		satmanĝi	najíst se do syta
	festo	svátek		serioza	vážný
	foje	jednou, kdysi		sukeraĵo	cukroví
	forko	vidlička		supo	polévka
	freŝa	čerstvý		sur sia	na svém
	frukto	plod, ovoce		ŝercemulo	šprýmař, čtverák, vtipálek
	fumaĵita	uzený		tablotuko	ubrus
	fumi	kouřit		taso	šálek
	gasto	host		telero	talíř
	glaso	sklenice		terpomo	brambor
	gusto	chuť		tranĉi	krájet, řezat
	ilo	nástroj		tranĉilo	nůž
	kelnero	číšník		trovi	nalézt
	kulero	lžíce		tuko	šátek
	loko	místo		viando	maso
	lupo	vlk		vino	víno
	manĝejo	jídelna

GRAMATIKO

1. Přípona -an- značí:

a) člena kolektivu: familiano člen rodiny; klubano člen klubu;
b) obyvatele: urbano obyvatel města, měšťan; vilaĝano vesničan, vilaĝanino vesničanka; Parizo Paříž, parizano Pařížan; Prago Praha, pragano Pražan;
c) stoupence: Hus - husano husita; respubliko - respublikano republikán.

Samostatné ano značí člena:
Sinjoro Čech estas ano de nia Esperanto-klubo, lia frato estas ano de sporta klubo. Pan Ĉech je členem našeho esperantského klubu, jeho bratr je členem sportovního klubu.

Esperantisté se oslovují "samideano": samideano estas ano de la sama ideo samideano je stoupenec téže myšlenky.

2. Přípona -il- se připíná ke slovesu a znamená nástroj nebo prostředek:
tranĉi řezat, tranĉilo nůž; kudri šít, kudrilo jehla; manĝi jíst, manĝilo příbor (každý nástroj, jímž se jí, i čínské hůlčičky, talíře apod.); kuraci léčit, kuracilo lék.

Srovnej příponu -il- s českými příponami -dlo, -tko ve slovech šídlo, struhadlo, mučidlo, razítko, lehátko atd.

3. Předložku da klademe po výrazech značících míru, váhu a množství na otázku jak mnoho místo předložky de, která vyjadřuje vlastnost na otázku jaký:
taso da kafo šálek kávy, taso de kafo šálek na kávu, kávový šálek; grupo da soldatoj skupina vojáků (jak mnoho vojáků - skupina), grupo de soldatoj skupina vojáků (jaká skupina - vojáků); peco da pano kousek chleba (kolik chleba - kousek, nikoliv bochník), peco de pano kousek chleba (jaký kousek - chleba, nikoliv rohlíku).

Předložku da neklademe:

a) před členem la a před určujícími zájmeny, protože v těchto případech už samo určující slovo napovídá, že se jedná o míru: taso de la kafo, taso de tiu ĉi kafo šálek této kávy; trinku tason de nia kafo vypij šálek naší kávy; prenu pecon de iu torto vezmi si kousek některého dortu; Neĝulino manĝis pecon de ĉiu kuko Sněhurka snědla kousek každého koláče; trinku glason de neniu vino nevypij sklenici žádného vína;
b) po zlomcích: li studis duonon de jaro studoval půl roku

4. Příponou -ar- tvoříme v esperantu hromadná podstatná jména nebo označujeme souhrn stejných jednotek tvořících vyšší jednotku:
arbo strom, arbaro les; homo člověk, homaro lidstvo; manĝilo - manĝilaro příbor; vorto slovo, vortaro slovník.

Samostatné slovo aro značí houf, zástup, stádo, hejno apod.
aro da homoj zástup lidí; aro da anseroj hejno hus; aro da homoj ne estas homaro houf lidí není lidstvo.

5. Přípona -aĵ- tvoří podstatná jména, jež značí
a) věc z hmoty vyjádřené základem slova:
faruno mouka, farunaĵo moučník; sukero cukr, sukeraĵo cukroví;
b) věc s vlastností vyjádřenou základem slova:
bonaĵo dobrota (co je dobré, dobrá věc); novaĵo novinka.
Jako samostatné slovo aĵo značí "věc": Ĉiu amas belajn aĵojn. Každý má rád pěkné věci.

6. Neurčité zájmeno oni (čti ony) používáme tehdy, nemůžeme-li nebo nechceme-li vyjádřit určitou osobu. Do češtiny je překládáme různě:
Kiel oni diras Esperante "jablko"? Jak se řekne esperantsky "jablko"? Oni neniam scias. Člověk nikdy neví, jeden nikdy neví. Oni diras, ke... Lidé povídají, říká se, že... Oni povas diri, ke ... Možno říci, lze říci, že... Oni supozu, ke ... Předpokládejme, předpokládejte, že... adt.

EKZERCOJ

1. Přeložte do češtiny krátký rozhovor na začátku této lekce.
2. Přeložte:
Jím. Na stole je vše čisté: barevný ubrus, papírový ubrousek, příbor. Jím s velkou chutí, protože vše je čisté a chutné. Nejprve jím polévku, po polévce kousek masa s brambory, pak nějaký dobrý moučník nebo jablko. Najím se dosyta, ale nikdy nejím příliš mnoho. Dnes večer půjdu do esperantského klubu. Jsem jeho členem. Klub navštěvuje mnoho esperantistů. Mluvíme esperantsky. Mnozí členové klubu mluví velmi dobře. Možno říci, že esperanto je snadný jazyk.

3. Odpovězte na otázky:
Kion Eva kaj Anna ne ŝatas manĝi? Kiom da supo ili ricevis? Ĉu vi ŝatas supon? Kiom da supo vi manĝas? Kion manĝas la patro al supo? Ĉu ankaŭ vi? Ĉu vi ŝatas viandon? Kiun viandon vi plej ŝatas? Kion trinkas samideano Čech post la tagmanĝo? Kaj vi? Kie vi manĝas?

Anekdoto

LI NE KOMPRENIS

Gasto (anglo al kelnero en Parizo): Alportu al mi bovaĵon kun terpomoj.

Kelnero: Kun plezuro, sinjoro.
Gasto: Pardonu, ne kun plezuro, kun terpomoj, mi petas.

Proverbo
Homo lernas la tutan vivon.

Klíč
1. Přeložte svůj český překlad zpět do esperanta a srovnejte pak svůj esperantský překlad s rozhovorem v knize.
2. Mi manĝas. Sur la tablo ĉio estas pura: la kolora tablotuko, la papera buŝtuko, la manĝilaro. Mi manĝas kun granda apetito, ĉar ĉio estas pura kaj bongusta. Unue mi manĝas supon, post la supo pecon da viando kun terpomoj, poste ian bonan farunaĵon aŭ pomon. Mi satmanĝas, sed neniam mi manĝas tro multe (nebo: neniam mi tromanĝas). Hodiaŭ vespere mi iros en la Esperantan Klubon. Mi estas ĝia ano. La Klubon vizitas multaj esperantistoj (samideanoj). Ni parolas Esperante. Multaj klubanoj parolas tre bone. Oni povas diri, ke Esperanto estas facila lingvo.
3. Eva kaj Anna ne Satas manĝi supon. Ili ricevis nur kelkajn kulerojn da supo. Jes, mi tre ŝatas supon. Mi manĝas teleron da supo. Li manĝas al supo pecon da pano. Jes, ankaŭ mi. Mi tre ŝatas viandon. Mi plej ŝatas porkaĵon. Post la tagmanĝo li trinkas tason da kafo aŭ glason da biero. Mi trinkas glason da akvo aŭ vinon. Sabate kaj dimanĉe mi manĝas hejme, en labortagoj mi manĝas en la entreprena manĝejo.

Podepsaní konstatují, že zavedení esperanta pro vydávání vědeckých děl je velmi účinný prostředek pro mezinárodní spolupráci vědeckých pracovníků.
Z prohlášení 85 japonských vědců

Theodor Kilian - učebnice esperanta