Estas bela
somera tago.
Joĉjo estas libera. Kion li faras, kiam li estas libera? Tion ni tuj
vidos. Joĉjo estas knabo ludema, li devas ĉion provi. Nun li iras al
barelo, li haltas kaj prezentas sin al ni: unue apud la barelo,
due antaŭ la barelo, trie post la barelo (aŭ malantaŭ
la
barelo) kaj kvare ĉe la barelo. Post momento (ne malantaŭ
la momento) li etendas la manojn kontraŭ la barelo kaj pensas:
Kion fari? Li scias jam: Jen li pendas super la barelo, poste
li
saltas trans la barelon. Rigardu, li saltis en la barelon (kien?)
kaj nun li staras en la barelo (kie?). Liaj okuloj demandas
vin:
Ĉu vi estas kontenta? Ĉu tio plaĉas al vi? Poste li rampas tra la
barelo, tuj poste li estas ekster la barelo kaj fine li
ripozas sur la barelo. Kiel okazis tio? Joĉjo kuŝas sub la
barelo! Joĉjo, atentu! Vi estas inter la barelo kaj arbo!
Nenio malbona okazis al li kaj kontente li veturas per la barelo
kvazaŭ per ŝipo. Tio faras al li grandan plezuron. Li bone atingis la
teron. Sed ho ve! La akvo forportas lian "ŝipon". Li lamentas pro
la malproksimiĝanta barelo, sed li bone scias: Li devas ne lamenti,
sed agi. Li kaptis ĝin, levas ĝin kaj ni vidas flui akvon el la
barelo. Ĉar brilas la suno, la barelo baldaŭ disfalis kaj Joĉjo
pensas pri barelo, kiel ĝin ripari. Ne estas eble uzi la
malnovan ringegon de la barelo, tial li alportas por la
barelo
novan ringegon. Jes, la malnova ringego estis ĉirkaŭ la barelo (kie?),
sed ne estas facile meti la novan ringegon ĉirkaŭ la barelon
(kien?). Por Joĉjo nenio estas tro peza. Rigardu, li eĉ kuras kun
la
barelo! Joĉjo, kien rapidas preter la barelo, sed sen
la
barelo? Ĉu hejmen? "Ho teruro!" pensas Joĉjo je la fino, "mi
forgesis skribi la matematikan taskon".
 |
 |
|
|
||
| agi |
jednat |
peza |
těžký |
||
| arbo |
strom |
plezuro |
potěšení, radost |
||
| atingi | dosáhnout |
|
porti |
nést |
|
| baldaŭ | brzy |
alporti |
přinést |
||
| barelo |
sud |
forporti |
odnést |
||
| ĉikani |
šikanovat, týrat | |
post |
za, po |
|
| ĉirkaŭ | kolem |
|
preter |
mimo |
|
| devas ne | nesmí |
prezenti |
představit |
||
| flui |
téci |
pro |
pro, kvůli |
||
|
halti |
zastavit se |
proksima |
blízký |
|
| ebla |
možný |
malproksima |
vzdálený |
||
| eĉ |
dokonce |
malproksimiĝi |
vzdalovat se |
||
| estas libera |
má volno |
malproksimiĝanta |
vzdalující se |
||
| etendi |
rozpřáhnout |
provi |
zkusit |
||
| fali |
padnout |
rapidi |
spěchat |
||
| disfali |
rozpadnout se |
rampi |
lézt, plazit se |
||
| hejmo |
domov |
rigardi |
hledět |
||
| hejmen |
domů |
ringego |
obruč |
||
| ho ve! |
běda! |
ripari |
spravit |
||
|
je |
pomocná předložka |
ripozi |
odpočinout |
|
|
kapti |
chytit |
stari |
stát |
|
| kontenta |
spokojen |
ŝipo |
loď |
||
| kvazaŭ | jakoby |
tagmanĝo | oběd |
||
| lamenti |
naříkat |
tero |
zem |
||
| levi |
zvednout |
teruro |
hrůza |
||
| ludema |
hravý |
|
tra |
skrz |
|
| matematiko |
počty |
tra barelo |
sudem |
||
| meti |
položit |
|
trans |
přes, za |
|
| nun |
nyní, teď |
uzi |
použít |
||
| okazi |
stát se, přihodit se | |
veturi |
jet |
|
| pendi |
viset |
Překlad předložek je celkem snadný.
Následující větu přeloží bez potíží i začátečník:
Kniha leží na stole. La libro kuŝas sur la tablo.
Předložka sur "na" vyjadřuje
povrch, na kterém něco leží nebo je umístěno. Tam, kde nejde o tento význam
místní, nemůžeme použít předložky sur. Není-li jasné, které
předložky máme použít, volíme pomocnou předložku je:
Čekám na otce. Mi atendas je la patro.
Předložku je můžeme nahradit 4. pádem
a
dostaneme tuto stručnou a jasnou větu:
Mi atendas la patron. Očekávám otce.
Pomocná předložka je nemá určitý význam a užíváme ji co nejméně. Používání této předložky se ustálilo především v několika typických případech. Říkáme: Je kioma horo? V kolik hodin? Je la tria. Ve tři. Je unu metro pli granda. O jeden metr větší. Malsana je okuloj. Nemocný na oči. Kapti je la mano. Chytit za ruku.
Dva přímé předměty
V esperantu se nemají setkat dva přímé předměty vyjádřené 4. pádem. Můžeme říci mi instruas Esperanton učím esperanto a také mi instruas infanojn učím děti, ale neřekneme mi instruas Esperanton infanojn, nýbrž mi instruas Esperanton al infanoj (učím esperanto dětem) nebo mi instruas infanojn pri Esperanto (učím děti o esperantu).
Anekdoto
Oto: Ne tro, aveto.
Avo: Hm, ĉu vere, Oĉjo? Kial vi ne estas kontenta kun ŝi?
Oto: Ĉar ŝi min ĉiam ĉikanas.
Avo: Ho, Oĉjo, tio ja ne estas ebla! Kiel ŝi ĉikanas vin?
Oto: Ekzemple, hodiaŭ ŝi demandis min, kiom faras duono de kvin. Mi
diris tri. Tio estis al ŝi tro multe. Mi do diris du. Tio estis al ŝi
tro malmulte. Kaj tiel ŝi ĉikanas min ĉiam!
Proverbo
Ne diru "hop" antaŭ la salto.
EKZERCOJ
1. Napište na každou předložku z úvodního
článku
kratičkou větu.
Modelo: Mi iras al mia amiko.
2. Naučte se v esperantu zpaměti nebo volně vypravovat anekdotu o
nespokojeném Otovi.
Esperanto je mistrovské dílo logiky a jednoduchosti.
Z prohlášení 21 členů Francouzské akademie věd
Theodor Kilian - učebnice esperanta